Als kind wil je dat het goed gaat met je ouders. Als je jong bent, heb je hier veel voor over. Denk zelf maar eens terug: hoe vreselijk je het vond als je je ouders ruzie maakten. Of wanneer je je moeder zag huilen. Zou je als kind dit niet het liefst van ze overnemen?
Zo ontstaat parentificatie. Oftewel rolverwisseling. Het kind maakt zich groter en gaat zo op de plek van de ouder staan.
Parentificatie gebeurt vaak ongemerkt. Ouders hebben het niet door, maar laten het gebeuren. En als jong kind heb je niet in de gaten dat je dit doet. Alles uit liefde voor je ouders. Uit loyaliteit. Het kind gaat voor de ouder zorgen. En draagt zo een enorme -volwassen- verantwoordelijkheid met zich mee.
Parentificatie kan zich verschillend uiten:
De pleaser:
Het kind wat extra lief gaat doen wanneer een ouder verdriet heeft of moe is. Dit kind gaat klusjes doen. "Heerlijk, wat een ideaal kind", zal de ouder denken, niet doorhebbend wat het kind eigenlijk aan het doen is. En het levert het kind vaak ook behoorlijk wat op! Veel complimentjes maken dat dit kind nog meer gaat pleasen.
De bliksemafleider:
Het kind wat 'stout' gaat doen wanneer er spanningen in huis zijn. Zodat hij/zij de schuld maar krijgt, in plaats van dat ouders met elkaar ruzie maken. Zo zorgt het kind dat de ouders in elk geval niet boos op elkaar zijn. Soms als bescherming van bijv. moeder. Ik liever dan jij..
De onzichtbare:
In een gezin waar veel spanning is (relatie, werk, geld, ziekte, overlijden) kan, net als de pleaser, de ouder willen ontlasten. Hij doet dit door zijn eigen behoeftes te onderdrukken. En zich aan te passen "want papa en mama hebben het al moeilijk genoeg". Ook dit is een vorm van parentificatie, het vindt het geluk van ouders belangrijker dan zichzelf.
Het clowntje:
Dit is het kind die zich verantwoordelijk voelt voor de stemming in huis. En dit gaat compenseren met grapjes, theater enz. zodat ouders vooral om hem/haar kunnen lachen. Kan vermoeiend zijn. En bedenk hoe dit zich uit als dit kind ouder wordt en niet beter weet.
Het kind als partner:
Dit kan na een overlijden of een scheiding gebeuren. "Ik ben nu de man in huis". Of het kind zich vol in het huishouden stort: "want dat deed mama altijd".
Wat kun je hier als ouder aan doen?
Natuurlijk is het ene mens zorgzamer dan de ander. Zo ook kinderen. En het is helemaal niet erg als je kind iets voor jou doet. Zo leert het ook zijn of haar taakjes in het gezin te krijgen. Wel is het belangrijk dat dit bij zijn/haar leeftijd past. Een kind kan best een keer op zijn of haar jongere broertje passen. Maar dit hoeft niet zijn/haar complete verantwoordelijkheid te worden.
Kijk bij opvallend gedrag wat de intentie van je kind is. Als je merkt dat die jouw behoeftes aan het vervullen is, moet er een belletje gaan rinkelen.
Ook: wees bewust dat jouw emoties van jou zijn. En als je na een lange werkdag een dreinend kind aantreft, stort dan niet jouw hele 'shit' over hem/haar heen. Gebeurt dit je een keer? Vertel je kind dan eerlijk hoe het zit.
En zeker met sensitieve kinderen: geef eerlijk -kort- aan hoe je je voelt. Dat je verdriet hebt. Of een rotdag had op je werk en nu even chagrijnig bent. Je kind voelt het toch wel en zal er juist minder van snappen als je een masker voor houdt. Vertel dat dit van jou is en dat je kind hier niets mee hoeft.
Erken je kind in wat het doet. Hij/zij doet het immers uit liefde! Leg uit dat je ziet wat het kind voor je doet en wat de intentie is. En dat je dat waardeert. Dit is echt heel belangrijk. Want een kind kan heel onzeker worden als het iets liefs doet en vervolgens hoort dat dit niet mag.
Vervolgens geef je duidelijk een grens aan, dit is van mij en daar hoef jij niets mee. Vertel je kind dat jij de ouder bent en dat jij goed voor jezelf kan zorgen. Blijf in je eigen rol, op je eigen plek. En zorg voor je kind, in plaats van andersom.
Als volwassene:
Ook als volwassene kun je je herkennen in dit verhaal. En misschien ben je dit wel blijven doen: pleasegedrag, behoeftes van anderen voorop plaatsen, alles perfect willen doen, je verantwoordelijk voelen voor de gehele familie, geen nee durven zeggen. Sta dan eens stil, luister eens naar jouw eigen behoeftes. En zorg goed voor jezelf.